Internationale werkvloer is goed, maar zorgt ook voor problemen
Met steeds meer internationale arbeidskrachten in Nederland, wordt er op werkvloeren vaker een mix van talen gesproken. Dat kan een verrijking zijn voor organisaties, maar leidt soms tot fouten en zelfs ongelukken.
Hubs is een snelgroeiende scale-up die onderdelen op maat maakt voor ingenieurs. Op het Amsterdamse kantoor werken talloze nationaliteiten en de voertaal is Engels. Nederlands kunnen spreken, is geen vereiste. Cristina Bianco, senior people operations-specialist, mag deze mensen onboarden. ‘De spraakverwarring levert soms komische momenten op’, vertelt ze. ‘Vooral wanneer ze spreekwoorden uit hun eigen taal letterlijk proberen te vertalen naar het Engels. Lang niet iedereen snapt wat er dan bedoeld wordt.’
Communicatiestoornissen kunnen grappig zijn, maar ook tijd en geld kosten. Soms leiden ze zelfs tot onveilige situaties. De Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne waarschuwde enkele jaren geleden in een onderzoek dat 5 á 10 procent van de ongevallen in de chemiesector mede door taalproblemen wordt veroorzaakt. De Stichting van de Arbeid pleitte er negen jaar geleden al voor om veiligheidsinstructies vaker in de moedertaal van de werknemer aan te bieden.
Culturele machtsfactor
De spraakverwarring op de werkvloer kan de komende jaren nog flink gaan toenemen. Steeds meer internationale studenten blijven volgens het CBS na hun studie in Nederland werken. Die komen niet allemaal terecht in een Engelstalige omgeving als Hubs. Dat merkt Stefan Strijk, die vanuit TeamDutch in-company online taaltrainingen verzorgt voor professionals die Nederlands als tweede taal hebben. Hij wordt vooral door bedrijven ingeschakeld die hun werknemers onze taal willen bijbrengen. ‘De vraag naar taaltrainingen voor hogeropgeleide expats is zeker toegenomen de laatste tien jaar.’
Anne-Marie Dingemans van trainingsbureau Globalizen vindt het een prima ontwikkeling dat er meer Engels wordt gesproken in de professionele wereld. Bij haar internationale cursisten is de bereidheid om Nederlands te leren desondanks groot. Leren ze geen Nederlands, dan is dat altijd omdat ze nu al weten dat ze tijdelijk in Nederland verblijven. Bij wetenschappers zie je dat bijvoorbeeld relatief vaak.’ En al zijn ze wel gemotiveerd, bereiken de meeste expats niet een dermate niveau om ook in het Nederlands te kunnen werken. ‘Dat is een proces van jaren en komt het meeste voor bij mensen met een Nederlandse partner, die zich hier permanent vestigen en kinderen krijgen.’
Globish
Expats die in het Engels blijven communiceren, spreken volgens Strijk vaak global English; een soort steenkolenengels dat ook wel Globish wordt genoemd. ‘IT’ers komen veelal uit India, dus die spreken hun eigen Indiaas-Engels.’ In deze mengelmoes blijft er van correcte spelling en grammatica weinig over, maar wie maalt daarom zolang iedereen elkaar goed genoeg begrijpt om de taken uit te voeren? Bij Hubs vinden ze vloeiend Engels wel degelijk belangrijk. Bianco: ‘Dat is een vereiste aangezien alles in het Engels wordt gedaan. Tijdens het sollicitatieproces beoordelen we het niveau Engels van de kandidaat. Als de kandidaat goed is, maar de taal behoeft nog wat verbetering, dan kan hij of zij het learning & development-budget gebruiken voor een taalcursus. Een deel van de medewerkers dat al vloeiend Engels spreekt, gebruikt het budget ook wel voor Nederlandse lessen.’
Een van de redenen voor kennismigranten om in Nederland te werken is het hoge niveau van het Engels. Ze hoeven hier vaak geen Nederlandse lessen te volgen om te integreren. In Amsterdam kom je prima weg met alleen Engels, terwijl dat in Parijs of Berlijn lastiger is. Universiteiten geven zelfs les in het Engels – ook aan Nederlanders – omdat zij graag internationale studenten trekken. Toch vindt Dingemans Nederlands leren belangrijk omdat dit leidt tot een gelijk speelveld waarin niet één cultuur (vaak de thuiscultuur) de meeste invloed heeft binnen een organisatie. ‘Internationals hebben toch al het nadeel van een uitwedstrijd. Nederlands leren heeft meer positieve effecten dan alleen het functioneren binnen een organisatie. Een international die Nederlands spreekt, heeft een rijker leven, kan lid worden van een vereniging, makkelijk contact onderhouden met de buren en openbare berichtgevingen begrijpen.’
Isolatie
Bij TeamDutch bevestigt Strijk dat Nederlands leren niet altijd even urgent is. ‘Het klopt dat niet elke expats Nederlands leert. Het merendeel doet dat zelfs niet, vaak hebben ze het niet nodig. Toch missen ze dan dingen, zoals het Nederlandse praatje voorafgaand aan een meeting of het lezen van documenten en e-mails van klanten of collega’s. Medewerkers die geen Nederlands leren, verhuizen vaak sneller weer naar een ander land. Ze voelen zich nooit thuis. Door Nederlands te leren, leer je ook onze werkcultuur. Want onze normen en waarden komen terug in onze manier van communiceren.’
Dingemans bevestigt dat expats al snel de nuances missen van de communicatie binnen het bedrijf. ‘In zo’n situatie wordt het beheersen van de Nederlandse taal dus een onbewuste machtsbron voor Nederlandssprekenden. Internationals ervaren mede hierdoor een groter gevoel van isolatie. Toch is het moeilijk te voorkomen; mensen spreken nu eenmaal het liefst de taal waarin ze zich het best uitdrukken. Een bedrijf moet kiezen tot op welk niveau ze het spreken van een taal willen afdwingen. Vervolgens moeten ze heel veel resources inzetten om dit onderdeel van hun organisatiecultuur te maken.’